Stats NZ

Neke atu i te 1 tangata Māori o te hunga 6 e mōhio ana ki te kōrero i Te reo Māori

Ko tēnei pūrākau ko te tuatahi i whakaputaina hei wāhanga o Te Kupenga: 2018 (tārewa) i te 6 Paenga whāwhā 2020. Kua whakahoungia taua raraunga me ngā waitohu whakamutunga, ā, ka rerekē pea mai i te raraunga i pūrongotia ki te putanga tārewa tōmua.

Neke atu i te 1 tangata Māori pakeke o te hunga e 6 e kī ana he matatau rātou ki te kōrero i te reo Māori, ā, tata ki te kotahi hautoru i kī i te mārama tonu rātou ki te whakarongo, e ai ki te kōrero a Tatauranga Aotearoa Stats NZ, i tēnei rā.

Kei raro iti iho i te haurua o te hunga Māori o te motu i whai pūkenga ki te kōrero i Te reo Māori.

I kohia ngā raraunga mō Te reo Māori mā roto i Te Kupenga 2018, te tirohanga a Tatauranga Aotearoa ki te toiora Māori, i whakautua e ngā tāngata takitahi tata atu te tokomaha ki te 8,500, he momo iwi Māori, he uri Māori hoki/rānei, te katoa.

He rerekē anō te ōrau o te hunga i āhua matatau ki te kōrero i te reo, i matatau, i tino matatau rānei, i runga i te āhua o te reanga pakeke. Ko ngā tāngata Māori i waenga i te 15–24 tau, me ērā i runga ake i 55 tau te hunga ka kitea he āhua matatau ki te kōrero i te reo Māori, he kaha ake rānei i tērā.

Created with Highcharts 5.0.14Reanga pakeke (ngā tau)ŌrauŌrau o ngā tāngata Māori he āhua pai, he kaha ake rānei, te matatau ki te kōrero i te reo Māori, ā-reanga pakeke (ngā tau), 201815-2425-3435-4445-5455+0510152025Stats NZ

Ōrau o ngā tāngata Māori he āhua pai, he kaha ake rānei, te matatau ki te kōrero i te reo Māori, ā-reanga pakeke (ngā tau), 2018

Created with Highcharts 5.0.14ŌrauŌrau o ngā tāngata Māori he āhua pai, he kaha ake rānei, te matatau ki te kōrero i te reo Māori, ā-reanga pakeke (ngā tau), 2018ōrau15-2425-3435-4445-5455+50510152025Stats NZ
Reanga pakeke (ngā tau)ōrauPae hapa (' low ')Pae hapa (' high ')
15-24 17.521.8
15-24 19.7
25-34 15.619.7
25-34 17.6
35-44 15.219.6
35-44 17.4
45-54 12.616.6
45-54 14.6
55+16.920.7
55+18.8

"Kei roto pea i ngā ōrautanga tiketike o ngā taiohi, o ngā pakeke taitamariki e mōhio ana ki te kōrero i te reo Māori te whakaahuatanga o te ngawhātanga mai o ngā horopaki arareo Māori, horopaki ako reo Māori, i ngā ngahuru tau tata," te kī a Tākuta Claire Bretherton, te kaiwhakahaere tatauranga toiora, whāinga whare hoki.

"O te hunga Māori i waenga i te 15 me te 34 tau e mōhio ana ki ētahi kīanga Māori mā rātou, 44 ōrau e kī ana i ākona e rātou i te Kōhanga reo, i te Kura Kaupapa Māori, i te Wharekura rānei. I piki anō tēnei ki te 69 ōrau mō te hunga e āhua matatau ana ki te kōrero i te Reo Māori, he kaha ake rānei."

I kohia ngā raraunga tuatahi mō ngā huarahi i ākona ai te reo Māori i roto i Te Kupenga i te tau 2018. Nā konei ka mōhiotia e tātou he rerekē ngā ara ako i te reo puta noa i ngā reanga pakeke katoa. Mō te hunga he neke atu tō rātou mōhio i ētahi kupu, kīanga ruarua o Te reo Māori, ko te tikanga i kitea nuitia e whāia ana ko te whakarongo me te kōrero ki ngā whanaunga, ki ngā hoa, me ngā hoatata kāore i te noho tahi me rātou (68 ōrau).

Created with Highcharts 5.0.14ŌrauKei roto anake ko te hunga he maha atu ā rātou kupu i ētahi kupu ruarua, kīanga reo Māori. Tā ngā pae hapa he whakatau i ngā hapa tātauira.Ngā ara i whāia hei ako i Te reo Māori, ā-reanga pakeke, 201815-2425-3435-4445-5455+Te whakarongo mete kōrero ki ngāmātua me ētahiatu tāngata i tekāinga e noho anaTe whakarongo me te kōrero ki ngā mātua me ētahi atu tāngata i te kāinga e noho anaTe whakarongo mete kōrero ki ngāwhanaunga mengā hoa, ki ngākiritata rānei kāorei te noho tahi mekoeTe whakarongo me te kōrero ki ngā whanaunga me ngā hoa, ki ngā kiritata rānei kāore i te noho tahi me koeTe hoki ki te wākāinga, ki rototonu i (t)ō iwi, i (t)ōhāpuTe hoki ki te wā kāinga, ki roto tonu i (t)ō iwi, i (t)ō hāpu Te Kōhanga reo, teKura KaupapaMāori, teWharekura rāneiTe Kōhanga reo, te Kura Kaupapa Māori, teWharekura rāneiTētahi atu kuratuatahi, kuratuarua, kurakāinga Māori rāneiTētahi atu kura tuatahi, kura tuarua, kura kāinga Māori rāneiTe ako i tētahiwānanga MāoriTe ako i tētahi wānanga MāoriTe whai tohumātauranga itētahi whareakoranga tuatorupēnei i te wharewānanga me tekuratiniTe whai tohu mātauranga i tētahi whare akoranga tuatoru pēnei i te whare wānanga me te kuratiniTe haere ki ngā huime te whakarongoki Te reo Māori ekōrerotia anaTe haere ki ngā hui me te whakarongo ki Te reo Māori e kōrerotia anaTe ako i ngākaupapa ako i temahi, i te haporirāneiTe ako i ngā kaupapa ako i te mahi, i te hapori rāneiTe whakaako i akoe anōTe whakaako i a koe anō050100Stats NZ

Ngā ara i whāia hei ako i Te reo Māori, ā-reanga pakeke, 2018

Created with Highcharts 5.0.14ŌrauNgā ara i whāia hei ako i Te reo Māori, ā-reanga pakeke, 201815-2425-3435-4445-5455+Te whakarongome te kōrero kingā mātua meētahi atu tāngatai te kāinga enoho anaTe whakarongo me te kōrero ki ngā mātua me ētahi atu tāngata i te kāinga e noho anaTe whakarongome te kōrero kingā whanaungame ngā hoa, kingā kiritata rāneikāore i te nohotahi me koeTe whakarongo me te kōrero ki ngā whanaunga me ngā hoa, ki ngā kiritata rānei kāore i te noho tahi me koeTe hoki ki te wākāinga, ki rototonu i (t)ō iwi, i(t)ō hāpuTe hoki ki te wā kāinga, ki roto tonu i (t)ō iwi, i (t)ō hāpu Te Kōhanga reo,te Kura KaupapaMāori, teWharekurarāneiTe Kōhanga reo, te Kura Kaupapa Māori, teWharekura rāneiTētahi atu kuratuatahi, kuratuarua, kurakāinga MāorirāneiTētahi atu kura tuatahi, kura tuarua, kura kāinga Māori rāneiTe ako i tētahiwānanga MāoriTe ako i tētahi wānanga MāoriTe whai tohumātauranga itētahi whareakoranga tuatorupēnei i te wharewānanga me tekuratiniTe whai tohu mātauranga i tētahi whare akoranga tuatoru pēnei i te whare wānanga me te kuratiniTe haere ki ngāhui me tewhakarongo ki Tereo Māori ekōrerotia anaTe haere ki ngā hui me te whakarongo ki Te reo Māori e kōrerotia anaTe ako i ngākaupapa ako i temahi, i te haporirāneiTe ako i ngā kaupapa ako i te mahi, i te hapori rāneiTe whakaako i akoe anōTe whakaako i a koe anō100255075100Stats NZ
Ngā huarahi i ako ai a ngāi Māori i Te reo Māori15-24 Pae hapa (' low ')Pae hapa (' high ')25-34 Pae hapa (' low ')Pae hapa (' high ')35-44 Pae hapa (' low ')Pae hapa (' high ')45-54 Pae hapa (' low ')Pae hapa (' high ')55+Pae hapa (' low ')Pae hapa (' high ')
Te whakarongo me te kōrero ki ngā mātua me ētahi atu tāngata i te kāinga e noho ana50.556.954.461.453.461.151.961.467.773.9
Te whakarongo me te kōrero ki ngā mātua me ētahi atu tāngata i te kāinga e noho ana53.757.957.256.770.8
Te whakarongo me te kōrero ki ngā whanaunga me ngā hoa, ki ngā kiritata rānei kāore i te noho tahi me koe59.666.366.573.465.274.164.272.769.676
Te whakarongo me te kōrero ki ngā whanaunga me ngā hoa, ki ngā kiritata rānei kāore i te noho tahi me koe637069.768.572.8
Te hoki ki te wā kāinga, ki roto tonu i (t)ō iwi, i (t)ō hāpu 36.243.240.247.842.851.445.255.355.663
Te hoki ki te wā kāinga, ki roto tonu i (t)ō iwi, i (t)ō hāpu 39.74447.150.359.3
Te Kōhanga reo, te Kura Kaupapa Māori, teWharekura rānei37.944.942.350.125.633.122.230.217.922.5
Te Kōhanga reo, te Kura Kaupapa Māori, teWharekura rānei41.446.229.326.220.2
Tētahi atu kura tuatahi, kura tuarua, kura kāinga Māori rānei61.968.558.866.249.458.741.651.81822.9
Tētahi atu kura tuatahi, kura tuarua, kura kāinga Māori rānei65.262.55446.720.4
Te ako i tētahi wānanga Māori11.3162430.431.738.936.14631.338
Te ako i tētahi wānanga Māori13.627.235.341.134.7
Te whai tohu mātauranga i tētahi whare akoranga tuatoru pēnei i te whare wānanga me te kuratini11.515.919.625.624.832.824.331.916.521.7
Te whai tohu mātauranga i tētahi whare akoranga tuatoru pēnei i te whare wānanga me te kuratini13.722.628.828.119.1
Te haere ki ngā hui me te whakarongo ki Te reo Māori e kōrerotia ana45.752.559.766.766.874.163.773.170.476.6
Te haere ki ngā hui me te whakarongo ki Te reo Māori e kōrerotia ana49.163.270.468.473.5
Te ako i ngā kaupapa ako i te mahi, i te hapori rānei15.119.622.429.429.83931.540.627.334.2
Te ako i ngā kaupapa ako i te mahi, i te hapori rānei17.325.934.436.130.7
Te whakaako i a koe anō4855.664.971.759.866.761.3705966.4
Te whakaako i a koe anō51.868.363.265.762.7

He maha kē atu te hunga nō ngā whakatupuranga taiohi mōhio ki te kōrero i Te reo Māori (mai i te 15–34) i ako i ngā horopaki arareo Māori, pēnei i Te Kōhanga reo, te Kura Kaupapa Māori, te Wharekura rānei, tērā i te hanga pakeke kē atu. O te hunga he neke kē atu tō rātou mōhio ki te kōrero i Te reo Māori i ētahi kupu, kīanga ruarua, 41 ōrau o ngā taiohi  15–24 tau, me tētahi 46 ōrau o ngā pakeke 25–34 tau i kī, he pērā tā rātou huarahi ako i Te reo Māori. Waihoki, 65 ōrau o ngā taiohi 15–24 tau, 62 ōrau hoki o ngā pakeke 25–34 tau i kī, i ako i roto i ētahi atu kura tuatahi, kura tuarua, kura kāinga Māori rānei, engari, mō te hunga kei runga ake i te 55 tau, he 20 ōrau i pērā.

He mea nui ki ngā reanga pakeke katoa te kōrero ki te whānau me ngā hoa, me te haere ki ngā hui. Otiia, ki ngā rōpū taipakeke, he mea tino hira te tukutuku o te reo i ngā horopaki ā-kāinga, ā-whānau. Whitu tekau mā tahi ōrau o ngā pakeke kei te 55 tau, kei runga ake rānei, he mōhio ki tētahi wāhi o te reo Māori, e kī ana i ākona nā roto i te noho ki te whakarongo me te kōrero ki ngā mātua me ētahi atu tāngata i te kāinga e noho ana. He tino pikinga ake tēnei i ētahi katoa atu o ngā reanga pakeke.

 "Ka taea ēnei mōhiotanga hou mō ngā ara i ākona ai Te reo Māori te whakamahi i roto i ngā whakawhitiwhiti kōrero mō ngā rautaki whakarauora i te reo Māori," e ai ki a Tākuta Bretherton. 

Related topics
Related releases